Auteur: Redactie

Flexibilisering, individuele leerroutes en studenten die meer regisseur worden over hun eigen leerroutes. Dit zijn de ontwikkelingen die op dit moment binnen het mbo sterk naar voren komen. Logische ontwikkelingen die niet los gezien kunnen woorden van de algemene maatschappelijke trend naar meer flexibiliteit, individuele controle en verantwoordelijkheid. Als we binnen het mbo studenten meer controle willen geven over de eigen leerroutes, zullen docenten en SLB-ers hun rol echter ook zien veranderen. Docenten en SLB’ers zullen gedurende het hele onderwijsproces steeds meer coachende feedbackvaardigheden nodig hebben.

Zij staan daarbij voor vragen als: waar staat de student nu in zijn leerproces/opleiding en waar wil/moet hij heen? Hoe komt hij daar en wat heeft hij daarvoor nodig? Hoe zorg je ervoor dat de student hierin de regie krijgt en/of neemt? En hoe verzeker je dat feedback een duurzame plek krijgt in je onderwijs?

Om deze transitie van docent naar coach goed te kunnen maken heeft Bureau Lente een training Coachende Feedback ontwikkeld, specifiek voor docenten en SLB-ers in het mbo. Deze training wordt – zoals gebruikelijk bij Bureau Lente – volledig afgestemd op ambities en competenties van zowel de individuele deelnemers als ook van het opleidingsteam als geheel.

Coachende Feedback

De basistraining Coachende Feedback is verdeeld over twee dagdelen.
Dagdeel 1 is gericht op het verhogen van de feedbackcompetentie van de docent/SLB’er.

Hierbij komen de volgende vragen aan de orde:

• Hoe kan je coachende feedback inzetten in de begeleiding in het leerproces (docent)/leerroute (slb’er) van de studenten?
• Hoe stimuleer ik de betrokkenheid van studenten door procesmatig feedback te geven gedurende hun leerproces?
• Hoe zet ik coachende feedback in bij de beoordelingsinstrumenten/momenten?
• Hoe voer ik de dialoog met de student?

Dagdeel 2 biedt tools voor het vergroten van de feedbackvaardigheid van studenten. Hierbij komen vragen aan de orde als:

• Wat verstaan we, als opleiding, onder feedbackvaardigheid van studenten?
• Hoe kan ik studenten uitnodigen om feedback te vragen op specifieke onderdelen van hun eigen werk/hun leerproces .
• Hoe kan ik de studenten helpen met het leren evalueren van hun eigen werk?
• Hoe kan ik peer-feedback inzetten in het leerproces?
• Hoe stimuleer ik eerlijke peer-feedback?

Na afloop van de training Coachende Feedback, hebben de deelnemers inzicht in functie en doel van coachende feedback bij de eigen opleiding/organisatie en beschikken zij over de nodige handvatten om studenten te coachen en actief te betrekken bij het feedbackproces. Daarnaast hebben ze meer inzicht in het eigen handelen en dat van collega-begeleiders in het geven van effectieve feedback.

Optioneel kan er aansluitend aan deze training nog een verdiepingsslag worden gemaakt waarbij de docenten/ SLB’ers aan de slag gaan met het ontwerpen van een eigen coachend feedbackontwerp en -traject.

voor meer informatie, zie Effectief Feedback Geven/Feedback Master

Het nieuwe jaar is net begonnen, maar een van de eerste hoofdrolspelers is al bekend: ChatGPT. ChatGPT is een AI-gebaseerd generatief taalmodel dat in staat is om teksten te produceren die op menselijke taal lijken, door te leren van een grote hoeveelheid aan getrainde tekstgegevens*. En het systeem levert verbluffend goede resultaten, zowel in het Engels als ook al in het Nederlands.

Verbod op gebruik in scholen?

Over het algemeen biedt het gebruik van ChatGPT en andere AI-gebaseerde taalmodellen in het onderwijs interessante mogelijkheden, maar er zijn tegelijkertijd ook grote uitdagingen.

Zozeer zelfs dat scholen in New York City op dit moment het gebruik van ChatGPT willen verbieden omdat het zó goed is in het schrijven van oppervlakkige essays en verslagen, dat het de opdrachtstructuur van het essay als beoordelingsinstrument ondermijnt.

Het gebruik van ChatGPT (of andere AI-gebaseerde taalmodellen) in het onderwijs biedt studenten tal van interessante mogelijkheden, zoals het verbeteren van hun schrijfvaardigheden en het ondersteunen van hun leerproces. Het kan tegelijkertijd echter ook een aantal uitdagingen opleveren voor docenten als het gaat om het toetsen en examineren van studenten.

Uitdagingen

Een van de grootste uitdagingen is het voorkomen van plagiaat. Omdat ChatGPT in staat is teksten te genereren die op de teksten van studenten lijken, is het moeilijk om te bepalen of een bepaalde tekst afkomstig is van de student zelf of van het model. Docenten zullen bij het beoordelen van schriftelijke verslagen, rapporten of essays, zelf ook meer gebruik moeten gaan maken van aanvullende methoden en technieken, zoals plagiaatsoftware en beoordeling van de stijl en inhoud van de tekst, om vast te stellen of een tekst afkomstig is van de student zelf, of van ChatGPT.

Een andere uitdaging betreft het beoordelen van de schriftelijke vaardigheden van studenten. Omdat ChatGPT in staat is om complexe teksten te genereren, is het mogelijk dat studenten een goede score krijgen op een verslag, rapport of plan, terwijl ze in werkelijkheid geen goed begrip hebben van de stof. Docenten zullen dan andere manieren moeten vinden om die specifieke vaardigheden van studenten te beoordelen, zoals mondelinge presentaties of groepswerk.

Er zijn daarbij ook technologische hulpmiddelen beschikbaar die docenten kunnen helpen om studenten te monitoren terwijl zij werken met ChatGPT, zodat zij kunnen zien hoe vaak een student het model raadpleegt en hoe de student de informatie die het model geeft gebruikt. Docenten kunnen hierdoor een betere inschatting maken of de student de stof al dan niet begrijpt en of het gebruik van ChatGPT verantwoord is of niet. En als je wilt gaan naar meer eigenaarschap van de student, dan is het ook beter om de student zelf te laten bepalen in hoeverre de leeruitkomsten zijn bereikt.

Hierbij komt ook de uitdaging hoe toetsen en examens op te zetten, die studenten die gebruik maken van ChatGPT en studenten die dat niet doen, een gelijk speelveld bieden. Hoe zorg je ervoor dat de studenten die geen gebruik maken van ChatGPT niet benadeeld worden ten opzichte van studenten die wel gebruik maken van ChatGPT.

En dan is nog de kwestie van de ethische implicaties van het gebruik van AI-gebaseerde taalmodellen in het onderwijs. Hoewel ChatGPT en soortgelijke modellen kunnen helpen bij het leerproces van studenten, kan het ook leiden tot een afhankelijkheid van technologie en een afname van de vaardigheden van studenten om op eigen kracht te leren en te creëren.

Rekenmachine

Het gebruik van ChatGPT door studenten en de weerstand ertegen vanuit sommige scholen, laat zich goed vergelijken met de komst van eerdere (technologische) hulpmiddelen. Middelen die eerst niet gebruikt mochten worden bij examens, slotwerkstukken en scripties, maar later wel, zoals woordenboeken, uittrekselboeken, tabellenboeken, de rekenliniaal, de rekenmachine, de computer en het internet.

Neem bijvoorbeeld de rekenmachine. Deze zorgde voor sneller en efficiënter rekenen. Net zoals ChatGPT studenten nu kan helpen bij sneller en efficiënter schrijven, het verbeteren van schrijfvaardigheden en het ondersteunen van hun leerproces.

Maar net zoals de introductie van de rekenmachine leidde tot bezorgdheid over een afname van vaardigheden zoals hoofdrekenen, leidt het gebruik van ChatGPT ook tot bezorgdheid en discussies over een afname van vaardigheden zoals het zelfstandig schrijven en het onthouden van spelling en grammatica.

Docent centraal

ChatGPT, zoals de rekenmachine dat was, is een nieuw technologisch hulpmiddel dat zowel voordelen als uitdagingen met zich meebrengt. Een nieuwe stap in de nooit aflatende discussie over hoe technologie het onderwijs kan veranderen en hoe dit op een verantwoorde manier kan worden geïntegreerd. De inzet van technologie blijft daarbij altijd ondersteunend en de beoordeling van de vaardigheden van een student ligt nog steeds bij de docent. Deze moet zich blijven richten op het geheel van de ontwikkeling en de prestaties van de studenten. Docenten zullen nog steeds verantwoordelijk zijn voor de bereikte resultaten van de student (toetsing en examinering), en zullen moeten afwegen of en hoe technologie kan worden gebruikt om zowel hen als de studenten daarbij te ondersteunen.

*) Een deel van de input voor dit blog over ChatGPT in het onderwijs is overigens aangeleverd door de chatbot ChatGPT zelf…

Ons BKE-Direct traject heeft sterke overeenkomsten met netwerkleren/samenwerkend leren. We moedigen in dit traject docenten aan om leerteams te organiseren en in deze teams kunnen docenten elkaars sociaal kapitaal leren kennen, laagdrempelig met elkaar samenwerken en van elkaar leren. Zulke leerteams zijn een krachtig middel voor het bevorderen van leren, innovatie en transitie (De Jong & Vermeulen, 2022).

In de leerteams werken de docenten aan hun eigen toetsen en worden al gedurende deze werkzaamheden beoordeeld en gecertificeerd. Zo worden de docenten aantoonbaar BKE-toetsbekwaam op de BKE-kwaliteitseisen terwijl ze tegelijkertijd een toets ontwikkelen die inzetbaar is in hun eigen professionele praktijk.

Na een gezamenlijke start werken de deelnemers gedurende vier dagen aan een eigen toets in hun leerteams. Een leerteam bestaat uit door de docenten zelf geformeerde groepjes collega’s die met elkaar kunnen overleggen en sparren over de toetsen. Er wordt dus niet individueel, maar sámen gewerkt aan toetskwaliteit, hetgeen de (toets)professionaliteit binnen een organisatie verhoogt (Vaessen, 2014).

Om de opgedane kennis en vaardigheid uit de training nog steviger te verduurzamen, wordt BKE-Direct afgesloten met een kennisdeling waarin de docenten thema’s rondom de toetscyclus en hun eigen toets met elkaar en met andere belanghebbenden delen.

BKE-Direct bij hogeschool KPZ

Bij hogeschool KPZ, hebben docenten onlangs succesvol de BKE-Direct training doorlopen. Om de waarde van dit BKE-traject in kaart te brengen, spraken wij met Wendy Goosen, docent bij de pabo. Wij namen met haar een waardecreatieinterview af. Met deze interviewvorm is het mogelijk in kaart te brengen wat de waarde van samenwerkend/netwerkleren voor een organisatie is (Vrieling-Tuenter et al., 2022).

Daarnaast hebben we haar gevraagd wat de waarde is om tijdens de training zowel begeleid als beoordeeld te worden. “Ik werk bijna drie jaar bij KPZ. Het eerste jaar heb ik de BKE bij een andere organisatie gevolgd, maar toen is het – onder meer door corona – niet gelukt de BKE af te ronden. Omdat de toen gekozen vorm voor meerdere collega’s niet goed werkte, is KPZ  op zoek gegaan naar een andere manier om het BKE-traject af te leggen. Bureau Lente’s BKE-Direct kwam toen al snel in beeld.”

De waarde van beoordelen tijdens het proces
“Bij de eerdere BKE-training merkte ik dat er veel meer sprake was van het zenden van een standaardverhaal, waarna we buiten de cursus om individueel aan de slag moesten. Dat kan nuttig zijn, maar het was voor mij te veel herhaling. In dit BKE-Direct traject ga je direct, op de eerste bijeenkomst aan de slag met je eigen toets.”

“Het was heel prettig om tegelijkertijd beoordeeld en begeleid te worden. Hierdoor sloot je gedurende de cursus verschillende onderdelen van de toetscyclus af en kon je door naar een volgend aspect. Wij zitten natuurlijk met de pabo ook in het onderwijs en ik denk dat deze manier prima doorvertaald kan worden naar onze studenten en hoe zij dit weer zouden kunnen doen met hun leerlingen. Het was heel prettig en overzichtelijk en zo sloot je dus steeds een fase van de toetscyclus af.”

De waarde van samenwerking met andere collega’s in een netwerk
“In de groep werk je samen met de andere collega’s. We hadden wel allemaal verschillende vakken, maar dat is ook de kracht van dit traject. Je krijgt zo een veel bredere kijk op de zaken die spelen. Voor de lunchpauze kregen we informatie in afwisseling met allemaal opdrachten die we tussentijds maakten. Na de lunchpauze kregen we werktijd waarbij we gewoon echt zelf aan het werk gingen. Dan is er dus ook geen werk buiten de cursus om. Tegelijkertijd kregen we direct feedback, zodat we bij elke hobbel snel verder konden.”

De waarde van deze trainingsvorm
“Wat me erg goed beviel is dat het zo praktisch is en dat je de toets die je nodig hebt daarna ook gelijk kunt gebruiken. Vaak is dit een taak die al langer op je agenda stond, maar waar je in de hectiek van de alledaagse bezigheden te weinig tijd voor hebt. En nu moet je wel. Je hebt daarmee de tijd om na te denken over bepaalde zaken die ook gelijk houtsnijden, omdat je ze aangereikt krijgt in de cursus. Je kan door deze manier van werken je vak goed neerzetten in die toetsing.”

Gemeenschappelijke waarde
“BKE-Direct sluit goed aan op onze eigen visie op het onderwijs. In de praktijk merk je dat je vaak te snel wilt gaan en vergeet om steeds even goed te kijken waar we de studenten uiteindelijk willen hebben. Dat hebben we in BKE-direct wel gedaan. We weten nu collectief weer de juiste stappen te zetten en kunnen elkaar daar nu ook scherp in houden. Die verdiepingsslag is ook echt gemaakt.  Ik hoor constant om me heen dat collega’s zeggen ‘ik heb na het volgen van de BKE nog dit en dit aangepast’. Het leeft heel erg op die manier.”

“Een van de uitkomsten van de training is ook dat ik me weer bewust ben van de basisvraag: wat willen we nu echt? Ik hoor mezelf dat nu ook steeds tegen studenten zeggen: ‘je geeft les aan leerlingen, maar stel je jezelf ook de vraag waarom doe ik dit, wat wil je dat ze kunnen als ze zo het lokaal uitlopen’, Ik ben daar veel scherper op geworden.”

De waarde van kennisdeling
“Vooral het samenwerkende element is een grote kracht van BKE-Direct, want daardoor zet je volgens mij iedereen ‘aan’. Daarom vond ik ook de kennisdeling heel sterk. Eerst voelde dat voor ons wat ongemakkelijk, omdat we ook andere mensen moesten uitnodigen. Maar het doet zoveel, want je laat eigenlijk in een notendop zien wat je allemaal hebt geleerd en hoe je dit kan toepassen. Het gaat dan ook verder leven in de school, als een olievlek die uitbreidt. Ik ben ook bij de andere BKE-groep voor de kennisdeling uitgenodigd, en dat maakt dat je van elkaar weet waar je mee bezig bent en dat je allemaal steeds meer met de neus dezelfde kant op gaat. Dat is veel belangrijker dan dat je een individueel verslag maakt, en geen idee hebt wat de anderen hebben gedaan.”

Bronnen

• De Jong, F., F & Vermeulen M. (2022). Leren in psychologisch perspectief TvOO (1), 71-78
• Vaessen, M., Van Den Beemt, A., & De Laat, M. (2014). Networked professional learning: relating the   formal and the informal. Frontline Learning Research, 2(2), 56–71.  https://doi.org/10.14786/flr.v2i2.92
• Vrieling-Teunter, E., Vreugd, L. de, Nijland, F., Bakx, A. & Vermeulen, M. (artikel nog niet ter perse). Facilitating professional development in Teacher Learning Groups: Development and validation of the ‘Value Creation Questionnaire’. Open Universiteit.

Actieve rol Bureau Lente in advisering en begeleiding implementatie

Bij veel docenten in het mbo leefde al langer de wens om bewijzen of informatie uit het onderwijs te laten meewegen, meer gespreid te kunnen examineren én eerder of elders verworven leeruitkomsten te laten meetellen.

Met de komst van het Onderzoekskader mbo 2021 is voor onderwijsteams nu de deur geopend naar een andere manier van het verantwoorden van het diplomabesluit.

Initieel werd het onderwerp vooral op de agenda gezet door examencommissies maar in toenemende mate zijn het nu ook onderwijsteams die zelf het initiatief pakken.

Vanuit haar jarenlange ervaring met examinering in het mbo is Bureau Lente nu actief betrokken bij het inspireren, adviseren en begeleiden van examencommissies én onderwijsteams, om te komen tot een andere manier van het verantwoorden van het diplomabesluit.

Curio, SintLucas en Albeda College
Bij Curio heeft Bureau Lente onlangs een inspiratiesessie verzorgd bij de sector Economie en Ondernemen. Dit gebeurde op een interne studiedag over ‘het onderwijs van de toekomst’. Bureau Lente was door Karin Kort, onderwijsmanager Zakelijke Dienstverlening van de sector, uitgenodigd om opleidingsteams in drie kwartier mee te nemen in alle nieuwe mogelijkheden voor verantwoording van het diplomabesluit en de consequenties hiervan voor docenten, studenten en examencommissie. In het Onderzoekskader mbo 2021 staat: ‘de opbouw en inrichting van de afsluiting voldoen aan de eigen vastgestelde kwaliteitseisen voor betrouwbare diplomering en certificering’ en ook: ‘Dit sluit aan op de visie op het onderwijs van het team.’
Teams kunnen dus de lead nemen en op eigen initiatief aan de slag gaan met dit traject. De kwaliteit van de afsluiting moet daarbij uiteindelijk wel altijd geborgd worden door de examencommissies. Immers, de onderwijsteams ‘zorgen’ en de examencommissies ‘borgen’. Dus na de inspiratiesessie moeten de onderwijsteams en de examencommissie gelijk optrekken.

Landelijk is er inmiddels een pilot opgestart, vanuit het Kennispunt Onderwijs en Examinering MBO, waarbinnen veertien onderwijsteams experimenteren met flexibeler examineren en het meenemen van elders verworven leercompetenties. Eén daarvan is SintLucas en ook hier is Bureau Lente betrokken bij het traject door docenten te trainen in de constructie en vaststelling van examens. Een van de examens in dat traject was een examen waarbij er van formatieve bewijslast gebruik wordt gemaakt om aan te tonen dat de student een kerntaak beheerst. Bureau Lente heeft hierin meegekeken naar de kwaliteit (validiteit, betrouwbaarheid, bruikbaarheid, transparantie) van het instrument.

Naast het SintLucas en Curio is ook het Albeda College in Rotterdam een van de mbo’s waar Bureau Lente adviseert en begeleidt op het gebied van anders verantwoorden. Albeda is met 120 opleidingen, een van de belangrijkste opleidingsinstituten in de regio Rotterdam.

Jeanne Hup, vanuit Bureau Lente betrokken bij Albeda: “In een aantal bijeenkomsten hebben we nu intensief geoefend met het verantwoorden van de nieuwe trajecten. Daarbij gebruiken we onder meer rollenspellen, waarbij we gesprekken oefenen tussen de Inspectie en vertegenwoordigers van het onderwijsteam. Oefenen dus met het anders verantwoorden van het diplomabesluit vanuit de eigen situatie. In dit geval gebruikmakend van programmatisch toetsen.”

Anders verantwoorden betekent overigens niet per definitie minder werk. De momenten waarop het werk wordt verzet, verschuiven echter. Omdat de verantwoording minder aan één moment wordt opgehangen, is het minder stressvol en beter in staat de daadwerkelijk gevraagde competenties ook goed te meten. Dit resulteert in meer maatwerk voor de student, meer flexibiliteit en uiteindelijk een inhoudelijk sterke verantwoording van het diplomabesluit. Sleutelrol daarbij blijft nog steeds voor de examencommissie die met de nieuwe processen en exameninstrumenten akkoord moet gaan.

Met de komst van het Onderzoekskader mbo 2021 zit er meer ruimte in de regels om aan te tonen dat een student voldoet aan de eisen. Hiermee kan de band tussen onderwijs en examinering verder worden versterkt door:

• Informatie en/of bewijzen uit het onderwijs mee te laten wegen bij de diplomabeslissing;
• Diplomabeslissingen te baseren op examenmix waarbij kennis en vaardigheden verspreid over de opleiding wordt geëxamineerd;
• Diplomabeslissing mede te baseren op validatie van eerder of elders verworven kennis en vaardigheden (leeruitkomsten);

Bureau Lente verzorgt Inspiratietrajecten, begeleiding en uitvoering en neemt teams mee naar de ontwikkeling van het exameninstrument. Hierbij is het essentieel dat na de inspiratiesessie, de onderwijsteams en de examencommissie gelijk optrekken.

Meer weten over het anders verantwoorden van het diplomabesluit?

Neem contact op met Jeanne Hup of Monique Bulle!